Hoe is een elektronisch orgel opgebouwd?
Klaviervarianten
Afhankelijk van het ontwerp zijn elektronische orgels verkrijgbaar met één of twee klavieren (manualen). Bij éénmanualige elektronische orgels kun je kiezen tussen varianten met 61 en 73 toetsen varianten, terwijl stage keyboards met een focus op orgelklanken tot wel 88 toetsen bieden. Deze klavieren hebben, afhankelijk van het type elektronisch orgel, specifieke eigenschappen: ze zijn zeer licht bespeelbaar en missen aanslagdynamiek. Authentiek orgel spelen is moeilijk of zelfs onmogelijk op een piano-achtig, gewogen klavier. Voor een authentieke Hammond sound zijn de orgels meestal uitgerust met een soepel "waterfall keyboard", dat aan de voorkant geen kenmerkende lip heeft, zoals te vinden is bij keyboards en digitale piano's. Compacte organ expanders hebben echter geen eigen klavier en worden aangesloten op een bestaand MIDI-keyboard om zo de bedienings- en klankmogelijkheden van de originele tonewheel organs te bieden.
Trekstangen (drawbars)
De trekstangen (Engels: drawbars) van de oorspronkelijke Hammond-orgel fungeren als klankvormers voor diverse orgelregistraties. Elektronische orgels gebruiken dit principe om een zo authentiek mogelijke speelervaring te bieden. Afhankelijk van de fabrikant en het model hebben elektronische orgels per klavier (manuaal) één tot twee sets drawbars met een 9-korige structuur (16' – 1'). Elke voetpositie binnen een 9-korige set heeft zijn unieke akoestische waarde. Dit wordt ook additieve synthese genoemd en is een methodiek die inherent is aan de oorspronkelijke Hammond klankopwekking. Elke trekstang is instelbaar in acht posities met verschillende volumeniveaus, waardoor miljoenen klankcombinaties mogelijk zijn.
Vaste registers (reversed keys)
Bij sommige elektronische orgels is de eerste octaaf van de klavier in negatieve kleurstelling uitgevoerd. Deze toetsen worden niet daadwerkelijk bespeeld, maar dienen voor het oproepen van registraties. Dit principe stamt uit de tijd van de grote Hammond-orgels, zoals de Hammond B3. De zogenaamde "reversed keys" waren voorzien van gangbare trekstanginstellingen, waardoor snel het klankkarakter kon worden gewisseld. Sommige elektronische orgels bieden dit historische concept aan voor een authentieke speelervaring, waarbij vaak ook eigen trekstangcombinaties geprogrammeerd kunnen worden.
Key click
Een kenmerkende eigenschap van de originele elektromagnetische orgels is het typische klikken in de geluidsgeneratie bij het indrukken van toetsen. Dit effect, oorspronkelijk ongewenst door uitvinder Laurens Hammond, is in moderne elektronische orgels een essentieel klankeffect en is terug te vinden in alle hedendaagse varianten.
Percussie
De percussie geeft een orgelklank een uniek accent, wat vooral in solospel nuttig is. Qua klank biedt de percussie een sterke toonaanzet en het afklinken van de voetposities 4' en 2 2⁄3', bekend als "second" (4') en "third" (2 2⁄3') harmonic. Omdat het orgelgeluid blijft klinken zolang een toets is ingedrukt, biedt de percussie door haar vervalgedrag een bijzonder effect. De vervaltijd kan in de standen "Fast" en "Slow" worden ingesteld, evenals in twee volumeniveaus, om het gewenste effect te benadrukken.
Vibrato/Chorus en Overdrive
Het vibrato/chorus-effect van het Hammond-orgel biedt een indrukwekkende modulatie van klank. Dit werd vroeger bereikt met een scanner-vibrato, en in moderne elektronische orgels wordt dit digitaal nagebootst. Alle varianten die het beroemde Hammond-geluid willen reproduceren bevatten dit effect. Tevens bieden ze klassieke overdrive (vervormingseffecten) voor een authentiek klankgedrag.
Leslie simulation
Het geluid van roterende luidsprekersystemen (Leslie) is onlosmakelijk verbonden met de klank van elektromagnetische orgels. Het wordt gecreëerd door roterende deflectoren voor de luidsprekers, die het statische orgelsignaal moduleren met verschillende snelheden: "Fast" voor vibrato/tremolo en "Slow" voor een bredere ruimtelijke zweving. Deze modulaties worden gerealiseerd via het Doppler-effect, waardoor complexe klankpatronen ontstaan. Moderne elektronische orgels zijn uitgerust met een digitale simulatie van dit effect, bekend als het rotary speaker effect. Daarnaast bieden sommige modellen een 11-pins connector voor een echte Leslie cabinet.
Voordelen van elektronische orgels
Elektronische orgels bieden veel voordelen ten opzichte van hun elektromagnetische tegenhangers vanwege hun onverslijtbare bouw, compacte formaat en brede gebruiksmogelijkheden. Ze zijn vrijwel onderhoudsvrij en eenvoudig te transporteren, met een gewicht variërend van 2 kg (voor een organ expander) tot 18 kg voor een tweemanualige combo-orgel.
Welke uitvoeringen van elektronische orgels zijn er?
Het aanbod is verdeeld in organ expanders, elektronische orgels met één of twee manualen, en orgelgerichte stage keyboards. Als je al een MIDI-compatibel klavier hebt, zijn organ expanders zoals de Ferrofish B4000+ of de Crumar Mojo Desktop een uitstekende keuze. Ze bieden essentiële orgelklanken in een ultracompact formaat. Eenmanualige orgels zijn compact en versterken een keyboard setup met de kenmerkende orgelklanken binnen een lichtgewicht behuizing, zoals de Crumar Mojo 61, Roland VR-09 V-Combo B, Yamaha YC61, en Hammond XK-5. Orgelpuristen waarderen de tweemanualige modellen zoals de Viscount Legend Black Signature, Crumar Mojo Suitcase, en Hammond SKX PRO. Een echt stage keyboard is te vinden in de Clavia Nord Electro 6D 73, die ook met een sampler voor eigen sounds is uitgerust.
Accessoires voor elektronische orgels
Elektronische orgels zoals de Viscount Legend Soul 261 of Hammond SK PRO-73 hebben een 11-pins connector voor een echte Hammond Leslie 3300. Voor orgels zoals de Viscount Legend Black Signature zijn er bovendien een bijpassend onderstel en een voetpedaal met 18 toetsen beschikbaar voor autonoom orgelspel.
)
)